۳۰۰ سال پایتختی تهران در خطر: فرونشست ۳۰ سانتی و اصرار پزشکیان بر انتقال به خلیج فارس!
پس از شوش، هگمتانه، ری، شیراز، اصفهان و…، آقامحمدخان قاجار در ۳۰۰ سال پیش تهران را پایتخت ایران کرد و این شهر از روستایی کوچک به کلان‌شهری ۱۵ میلیونی تبدیل شد. اما امروز، با فرونشست سالانه تا ۳۰ سانتی‌متر زمین، کمبود آب و ریسک زلزله، سرنوشت تهران تهدیدآمیز شده. مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، در نشست با فعالان اقتصادی هرمزگان (۱۰ مهر ۱۴۰۴) بار دیگر انتقال پایتخت را مطرح کرد: “به رهبر انقلاب عرض کردم پایتخت را به سمت خلیج فارس ببریم. امروز انتخاب نیست، اجبار است؛ با این روند مشکل پیدا می‌کنیم.”
پزشکیان تأکید کرد: “منابع آب کم می‌شود و فرونشست در برخی نقاط تهران به ۳۰ سانتی‌متر می‌رسد – فاجعه‌ای است.” این اظهارات، که اجازه رهبر انقلاب را هم دارد، بحث انتقال را جدی کرده و زمان احتمالی را “درون ۵-۱۰ سال آینده” اعلام نموده. اما مخالفانی مانند حسین آخانی (استاد دانشگاه تهران) می‌گویند: “به جای انتقال، ساختار سیاسی را فدرالی کنیم؛ مانند آلمان یا امارات، امور را به استان‌ها بسپاریم تا وابستگی به تهران کم شود و تجزیه‌طلبی مقابله شود.”
تهدیدهای تهران: فرونشست، زلزله و بحران آب
مهدی زارع، استاد زلزله‌شناسی، به خبرآنلاین می‌گوید: “تهران در ۷ کلان‌شهر پرریسک زلزله جهان است؛ گسل‌های فعال، ساختمان‌های آسیب‌پذیر و جمعیت متراکم، خسارات فاجعه‌بار می‌آورد.” فرونشست، ناشی از برداشت بیش از حد آب زیرزمینی، در ۲۵۴ منطقه ایران (از جمله تهران) رخ می‌دهد و در برخی نقاط تهران تا ۳۰ سانتی‌متر در سال است – که زیرساخت‌ها را نابود می‌کند.
بحران آب: ذخایر تهران بحرانی است و ۴۰% آب تصفیه‌شده هدر می‌رود. تغییرات اقلیمی سیل را هم تشدید کرده. آخانی هشدار می‌دهد: “در نیم قرن، حتی یک شهر قابل سکونت نساخته‌ایم؛ شهرهای تاریخی مانند اصفهان را هم نابود کردیم.”
| تهدید اصلی | وضعیت فعلی | پیامد احتمالی |
|---|---|---|
| فرونشست | ۳۰ سانتی/سال در جنوب تهران | نابودی مترو و ساختمان‌ها؛ ۲۵۴ منطقه درگیر |
| زلزله | گسل شمال تهران فعال | تلفات میلیون‌ها نفر؛ خسارت ۱۰۰۰ میلیارد دلاری |
| کمبود آب | ذخایر ۲۰% ظرفیت | مهاجرت ۵ میلیونی؛ بحران بهداشتی |
راه‌حل‌ها: انتقال یا تمرکززدایی؟
موافقان انتقال (مانند پزشکیان) به مکران (سواحل خلیج فارس) اشاره می‌کنند: پتانسیل اقتصادی، دسترسی به دریا و برنامه‌ریزی مدرن. زارع می‌گوید: “پایتخت جدید می‌تواند پایدار باشد و توسعه را متعادل کند.” اما آخانی پیشنهاد فدرالیسم می‌دهد: “امور را به استان‌ها بسپارید؛ دولت مرکزی بر سیاست خارجی تمرکز کند. مناطق نمونه زندگی سالم در هر استان بسازید.”
این بحث، که از دهه ۸۰ مطرح است، با اجازه رهبر انقلاب جدی‌تر شده. کارشناسان: انتقال ۱۰-۱۵ سال زمان می‌برد و هزینه ۵۰ هزار میلیارد تومانی دارد، اما نجات تهران را تضمین می‌کند.
