نه جنگ، نه صلح؛ آیا اکنون زمان خرید طلاست؟ بررسی وضعیتِ دراز‌مدت و میان‌مدت دارایی امن در دوره عدم ثبات
در سال‌های اخیر، جهان در شرایطی به سر می‌برد که نه وضعیت کاملاً جنگی دارد و نه آرامش مطلق — اصطلاحاً “نه جنگ نه صلح”. این وضعیت با شکاف‌های ژئوپولیتیک، تنش‌های منطقه‌ای، اقتصادی که هنوز نتوانسته‌اند به تعادل برسند، و بحران‌های مالی و تورمی همراه است. در چنین وضعیتی، سرمایه‌گذاران و پس‌انداز‌کنندگان همواره به دنبال دارایی‌هایی هستند که بتواند در برابر عدم قطعیت مقاوم باشد، ارزش حفظ کند و حداقل ریسکِ افت ارزش را داشته باشد. طلا یکی از گزینه‌های سنتی است؛ ولی سؤال این است که آیا این گزینه هنوز مناسب است؟ در این مقاله، به بررسی دقیق جوانب مختلف می‌پردازیم تا ببینیم در وضعیت «نه جنگ نه صلح»، خرید طلا چه فرصت‌ها و تهدیدهایی دارد.
فصل اول: تاریخچه طلا به‌عنوان دارایی امن
برای فهم اینکه آیا الان زمان مناسبی برای طلاست، باید ابتدا بدانیم طلا در موقعیت‌های مشابه تاریخی چگونه عمل کرده است.
- طلا به‌عنوان سرمایه امن («safe haven») شناخته می‌شود؛ یعنی دارایی‌ای که در زمان بحران‌های سیاسی، اقتصادی، جنگ و تورمِ شدید به ارزش آن توجه ویژه می‌شود.
- در جنگ‌ها یا تنش‌های بزرگ بین‌المللی، سرمایه‌گذاران تمایل دارند از دارایی‌های ریسک‌دار مثل سهام و ارزهای ناپایدار خارج شوند و وارد طلا شوند. مثلاً در جنگ روسیه و اوکراین از سال ۲۰۲۲ تا به امروز، طلا رشد نشان داده است.
- علاوه بر جنگ، تورم، سیاست‌های پولی تسهیلی، کاهش نرخ بهره واقعی (یعنی نرخ سود اسمی منهای تورم) هم طلا را تقویت می‌کنند.
فصل دوم: وضعیت فعلی جهان — تحلیل «نه جنگ نه صلح»
برای تصمیم‌گیری در مورد طلا باید مؤلفه‌های فعلی را بررسی کنیم:
۱. تنش‌های ژئوپولیتیک
- در برخی مناطق جهان (خاورمیانه، شرق اروپا، آسیای میانه) تنش‌ها ادامه دارد، ولی هنوز به جنگ تمام‌عیار بین قدرت‌های بزرگ نرسیده است.
- این وضعیت عدم قطعیت را به همراه دارد: امکان تشدید تنش، اعمال تحریم‌ها، اختلال در زنجیره‌های تأمین، افزایش هزینه انرژی و سوخت، تأثیر بر تجارت بین‌المللی.
۲. وضعیت اقتصادی جهانی
- پس از شیوع کووید-۱۹ و شوک‌های بعدی، تورم در بسیاری از کشورها افزایش یافته است.
- قیمت انرژی، مواد خام، کالاهای اساسی بالا رفته است؛ عمده کشورها دچار افزایش هزینه‌های وارداتی شده‌اند.
- سیاست‌های پولی پس از دوره افزایش نرخ بهره، به تدریج به بازنگری نیاز دارند؛ برخی بانک‌های مرکزی ممکن است به دلیل رکود یا کاهش رشد اقتصادی نرخ بهره‌ها را کاهش دهند یا سیاست‌های تسهیلی در پیش بگیرند.
۳. نرخ بهره واقعی
- یک عامل کلیدی برای طلا این است که اگر نرخ بهره واقعی منفی یا پایین باشد، نگهداری طلا جذاب‌تر می‌شود، چون هزینه فرصت پایین است. وقتی که نگهداری پول نقد یا اوراق بدهی با بهره کم یا منفی مقدار واقعیِ ارزش آن کاهش یابد، طلا بهتر در مقایسه ظاهر می‌شود.
۴. ارزش ارزها، نقدینگی و بازار مالی
- ارزهایی مانند دلار ایالات متحده به‌عنوان دارایی امن در بعضی مواقع تقویت می‌شوند؛ اما اگر اعتماد به آنها کاهش یابد، یا کسری بودجه‌ها و بدهی‌ها زیاد شوند، ممکن است ارزش آنها آسیب ببیند.
- نقدینگی در بازارها بالا است، ولی نگرانی‌ها درباره تورم و بهای سوخت و مواد اولیه وجود دارد.
فصل سوم: نقاط قوت خرید طلا در وضعیت فعلی
با توجه به شرایط بالا، مزایای خرید طلا در وضعیت «نه جنگ نه صلح» عبارت‌اند از:
الف) بیم در برابر تورم بالا
طلا به‌عنوان ذخیره ارزش شناخته شده است. وقتی تورم بالا می‌رود، قدرت خرید ارزها کاهش می‌یابد، ولی طلا — برخلاف پول — ذاتاً قیمتی دارد و قادر است بخشی از آن کاهش قدرت خرید را جبران کند.
ب) پوشش در برابر عدم قطعیت و ریسک ژئوپولیتیک
اگر تنش‌ها دوباره افزایش یابند یا اتفاق ناگهانی رخ دهد (مانند بحران نظامی، تحریم، قطع روابط تجاری)، طلا اغلب یکی از نخستین دارایی‌هایی است که تقاضا برای آن افزایش پیدا می‌کند.
ج) تنوع پرتفوی
داشتن طلا می‌تواند پرتفو را از وابستگی کامل به سهام، اوراق بدهی و ارزها دور کند. در شرایطی که بازارهای سهام ضعیف عمل می‌کنند یا رکود اقتصادی در راه است، طلا می‌تواند عاملی برای کاهش نوسان کل پرتفوی باشد.
د) سیاست‌های پولی و نرخ بهره
اگر بانک‌های مرکزی به دلیل ضعف رشد اقتصادی یا فشارهای تورمی مجبور شوند نرخ بهره واقعی را پایین بیاورند، طلا شرایط بهتری خواهد داشت.
فصل چهارم: خطرات و ملاحظات—عوامل مخالف خرید طلا
در کنار مزایا، چند نکته منفی وجود دارد که باید در تصمیم‌گیری لحاظ شود:
۱. هزینه فرصت
- طلا سود نقدی تولید نمی‌کند؛ برخلاف اوراق قرضه یا سرمایه‌گذاری‌هایی که سود سهام یا بهره دارند. وقتی نرخ بهره واقعی بالا باشد، سرمایه‌گذاری روی دارایی‌هایی که بازده دارند ممکن است بهتر باشد.
۲. نوسان قیمت
- طلا ممکن است در دوره‌های کوتاه‌مدت نوسان زیادی داشته باشد، مخصوصاً زمانی که بازارها به اخبار واکنش تندی نشان می‌دهند. این نوسانات می‌تواند سرمایه‌گذاران کوتاه‌مدت را آزار دهد.
۳. تأثیر قیمت دلار
- چون طلا معمولاً با دلار معامله می‌شود، اگر دلار قوی شود یا تقاضا برای دلار به عنوان پناهگاه زیاد شود، طلا ممکن است تحت فشار قرار گیرد. وضعیت اقتصادی ایالات متحده، سیاست‌های پولی آن و تقاضای سرمایه‌گذاران بین‌المللی برای دلار مهم است.
۴. هزینه نگهداری فیزیکی و نقد شوندگی
- اگر طلا به صورت فیزیکی خریداری شود، هزینه‌هایی مثل مخزن، امنیت، بیمه، و ممکن است مشکلات حمل‌ونقل وجود داشته باشد.
- همچنین ممکن است در بعضی بازارها فروش طلا به قیمت مناسب دشوار باشد، مخصوصاً اگر مقدار زیاد باشد یا شرایط محلی بازار ضعیف.
۵. امکانِ غیاب شوک جدید
- اگر وضعیت فعلی به سمت صلح حمایتی یا کاهش تنش پیش برود، یا تورم کنترل شود، طلا ممکن است رشد زیادی نکند یا حتی قیمتش افت کند چون سرمایه‌گذاران ممکن است به سمت دارایی‌هایی با بازده بالاتر برگردند.
فصل پنجم: تحلیل فنی و پیش‌بینی بازار طلا در میان‌مدت و بلندمدت
در این بخش به برآورد چگونگی رفتار قیمت طلا در بلندمدت و میان‌مدت می‌پردازیم.
روند تاریخی و الگوهای فنی
- طلا در یک دوره پایه‌گذاری بلندمدت بوده است — یعنی پس از اوج قبلی، معمولاً دوره تثبیت و ساخت پایه وجود دارد. در تحلیل‌هایی گفته شده است که طلا طی سال‌ها به شکله‌ای تجمعی تثبیت شده است که می‌تواند پیش‌نیاز برای حرکت صعودی جدی باشد.
- بررسی نسبت طلا به فلزات گرانبهای دیگر مثل نقره نیز نشان می‌دهد گاهی فرصت‌هایی برای بازگشت سرمایه بیشتری در نقره وجود دارد، اما طلا گزینه مطمئن‌تر به‌لحاظ ریسک است.
سناریوهای ممکن
می‌توان چند سناریو برای آینده قیمت طلا متصور شد:
| سناریو | فرض‌ها | پیامدها برای طلا |
|---|---|---|
| سناریو تورم بالا و تشدید تنش‌ها | قیمت نفت بالا، تأمین کالاها مشکل‌ساز، بانک‌های مرکزی نرخ بهره واقعی را پایین نگه دارند، سیاست‌های پولی انبساطی | رشد قابل توجه قیمت طلا؛ طلا به دارایی امن محبوب تبدیل شود؛ ممکن است رکوردهای جدید زده شود |
| سناریو ثبات اقتصادی نسبی + کنترل تورم | تمرکز بر مدیریت اقتصادی، کاهش تنش‌ها، سیاست پولی سخت‌تر، افزایش نرخ بهره | رشد طلا محدود شده یا حتی افت؛ سرمایه به سمت دارایی‌های بازده‌دارتر حرکت کند |
| سناریو پیش‌بینی شوک جدید (مثلاً بحران مالی، جنگ منطقه‌ای) | بازارها آماده‌اند، ذخایر نقدی بالا، سرمایه‌گذاران حریص به دارایی امن | جهش‌های سریع قیمت؛ طلا ممکن است پیش از سایر دارایی‌ها رشد کند |
پیش‌بینی قیمت‌ها
اگر خشونت بین‌المللی یا تحریم‌های جدید تشدید شوند و تورم ادامه یابد، قیمت طلا می‌تواند چشم‌انداز مثبتی داشته باشد. اما اگر دنیا به سمت تعدیل تنش‌ها و ثبات اقتصادی برود، قیمت طلا ممکن است دوره‌ای آرام را پیش رو داشته باشد. تعیین قیمت دقیق دشوار است چون وابسته به متغیرهای پیچیده‌ای است: تورم جهانی، سیاست دلار، حمل‌ونقل کالا، نرخ بهره‌ها و اعتماد سرمایه‌گذاران.
فصل ششم: توصیه‌هایی برای سرمایه‌گذاران
با توجه به مزایا و معایب، این توصیه‌ها می‌تواند کمک کند:
- تنوع کنید
به‌جای اینکه کل سرمایه را در طلا بگذارید، بخشی از پرتفوی را به آن اختصاص دهید. درصد این تخصیص به تحمل ریسک شما، افق زمانی، وضعیت بازار محلی و ارز داخلی‌تان بستگی دارد. - زمان ورود را هوشمندانه انتخاب کنید
وقتی نشانه‌هایی از افزایش تنش، کاهش نرخ بهره واقعی یا بدتر شدن تورم مشهود باشد، زمان مناسب‌تر است. نگاه کردن به داده‌های اقتصادی، شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI)، سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی بزرگ، وضعیت ارزی و قیمت دلار مهم است. - نوع طلا را مشخص کنید
طلا فیزیکی یا ابزارهای مالی مثل ETF طلا؟ هر کدام مزایا و معایب خودش را دارد. طلا فیزیکی امنیت دارد ولی هزینه نگهداری و نقدشوندگی ممکن است پایین‌تر باشد؛ ابزارهای مالی راحت‌تر‌اند ولی ممکن است هزینه مدیریت داشته باشند. - خروج یا نقطه سود را مدنظر داشته باشید
هرگاه قیمت طلا به حدی برسد که بازده دیگر دارایی‌ها به مراتب بهتر باشد، یا تورم و تنش‌ها کاهش یابند، بهتر است بخشی از سرمایه را به فروش برسانید یا ریسک را کاهش دهید. - مراقب تأثیر ارز محلی باشید
اگر کشور شما ارز محلی ضعیفی دارد، طلا ممکن است هم‌زمان پوشش ارزی خوبی هم باشد. ولی نوسانات نرخ ارز محلی می‌تواند بر بازده شما تأثیر بگذارد.
نتیجه‌گیری: آیا اکنون باید طلا بخریم؟
با جمع‌بندی همه چیز:
- وضعیت کنونی جهان — «نه جنگ، نه صلح» — ابهت و تنش‌هایی دارد که طلا را در یک موقعیت بالقوه مناسب قرار می‌دهد. یعنی وجود تورم، ریسک‌های ژئوپولیتیک، عدم قطعیت اقتصادی و احتمال سیاست‌های پولی تسهیلی می‌تواند به نفع طلا باشد.
- اما به این معنا نیست که سرمایه‌گذاری در طلا بدون ریسک است یا این که رشد قیمتی طلا تضمینی است؛ اگر ثبات اقتصادی برگردد یا سیاست‌ها سخت‌تر شوند، یا نرخ بهره‌ها واقعی افزایش یابند، طلا ممکن است تحت فشار قرار گیرد.
- بنابراین، اگر افق سرمایه‌گذاری میان‌مدت تا بلندمدت دارید و تحمل ریسک متوسط دارید، خرید بخشی از طلا — نه تمام سرمایه — منطقی به نظر می‌رسد.
- اگر هم افق کوتاه‌مدت دارید یا نیاز به نقدشوندگی دارید، شاید بهتر باشد منتظر فرصت‌های بهتر یا شاخص‌های تأییدکننده باشید.
