تحول بزرگ در ترانزیت منطقه‌ای: همکاری ریلی و جاده‌ای ایران و ازبکستان تا ۲ میلیون تن بار در ۲۰۲۶
در نشست دوجانبه‌ای که در تاریخ ۳۱ شهریور ۱۴۰۴ در تهران برگزار شد، جبارعلی ذاکری، مدیرعامل راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، با زوفر نرزولایف، رئیس راه‌آهن ازبکستان، دیدار کرد. در این نشست، دو طرف بر هدف‌گذاری جابه‌جایی ۲ میلیون تن بار تا سال ۲۰۲۶ توافق کردند. این همکاری شامل موارد زیر است:
- افزایش ترانزیت بار: در هشت ماهه سال ۲۰۲۵، ۴۷۶ هزار تن بار بین دو کشور جابه‌جا شده و انتظار می‌رود این رقم تا پایان سال به ۱ میلیون تن برسد.
- تعرفه‌های مشترک: تعریف تعرفه‌های مشترک برای تسهیل جابه‌جایی بار و افزایش همکاری‌های ریلی.
- ورود واگن‌های ایرانی: راه‌آهن ازبکستان آمادگی خود را برای پذیرش واگن‌های باری ایرانی از طریق ترکمنستان اعلام کرده است.
- تقویت کریدور شرق به غرب: ازبکستان به‌عنوان یکی از نقاط کلیدی این کریدور، نقش مهمی در اتصال ایران به بازارهای آسیای میانه و آب‌های آزاد دارد.
اهمیت همکاری‌های حمل‌ونقلی
۱. افزایش حجم تجارت
همکاری‌های ریلی و جاده‌ای بین ایران و ازبکستان امکان دسترسی به بازارهای جدید را فراهم می‌کند. با جابه‌جایی ۱,۳۰۰ واگن بارگیری‌شده از ایران به سمت مرز سرخس، صادرات محصولات ایرانی و ترانزیت کالاهای ازبکستان به سمت آب‌های آزاد تقویت خواهد شد.
۲. کاهش ریسک‌های ترانزیتی
توافقات حمل‌ونقلی، مانند تعریف تعرفه‌های مشترک، باعث کاهش توقف‌ها و تأخیرها در مسیرهای ترانزیتی می‌شود. این امر امنیت مسیرها را افزایش داده و انعطاف‌پذیری کشورها را در برابر بحران‌های اقتصادی بهبود می‌بخشد.
۳. فرصت‌های سرمایه‌گذاری
این همکاری‌ها بستر را برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ریلی و جاده‌ای، مانند پایانه‌های لجستیک و سیستم‌های هوشمند حمل‌ونقل، فراهم می‌کند. تبادل دانش فنی بین ایران و ازبکستان می‌تواند به توسعه فناوری‌های لجستیک منجر شود.
۴. تقویت اعتماد منطقه‌ای
تعاملات مستمر در حوزه حمل‌ونقل، اعتماد متقابل بین ایران و ازبکستان را تقویت کرده و زمینه‌ساز همکاری‌های گسترده‌تر در حوزه‌های صنعتی و تجاری خواهد بود.
مزایای همکاری ریلی و جاده‌ای ایران و ازبکستان
| مزیت | توضیح |
|---|---|
| افزایش ترانزیت | جابه‌جایی ۲ میلیون تن بار تا ۲۰۲۶، دسترسی به بازارهای جدید را تسهیل می‌کند. |
| کاهش هزینه‌ها | تعرفه‌های مشترک و حذف عوارض اضافی، هزینه‌های ترانزیت را کاهش می‌دهد. |
| امنیت مسیرها | توافقات دوجانبه، ریسک توقف‌ها و تأخیرهای مرزی را به حداقل می‌رساند. |
| اشتغال‌زایی | توسعه زیرساخت‌ها و فناوری‌های لجستیک به ایجاد فرصت‌های شغلی منجر می‌شود. |
چالش‌های همکاری حمل‌ونقلی
- تعارض قوانین: تفاوت در قوانین گمرکی و ترانزیتی بین ایران، ازبکستان و ترکمنستان ممکن است چالش‌هایی ایجاد کند.
- زیرساخت‌ها: نیاز به سرمایه‌گذاری گسترده برای ارتقای خطوط ریلی و پایانه‌های مرزی، مانند سرخس.
- تحریم‌ها: فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌ها می‌تواند بر اجرای پروژه‌ها تأثیر بگذارد.
- هماهنگی منطقه‌ای: هماهنگی با کشورهای واسطه مانند ترکمنستان نیازمند دیپلماسی قوی است.
مراحل اجرای همکاری‌های حمل‌ونقلی
۱. امضای تفاهم‌نامه‌ها: همان‌طور که در سال ۱۴۰۴ پروتکل سه‌جانبه ایران، ترکمنستان و ازبکستان امضا شد، توافقات دوجانبه بیشتری برای ۲۰۲۶ برنامه‌ریزی شده است.۲. توسعه زیرساخت‌ها: ارتقای پایانه‌های ریلی مانند سرخس و ایجاد مراکز لجستیک مشترک. ۳. تعریف تعرفه‌های مشترک: کاهش هزینه‌های ترانزیت با هماهنگی تعرفه‌ها بین ایران و ازبکستان. ۴. تبادل واگن‌ها: افزایش تعداد واگن‌های باری ایرانی در مسیر ازبکستان از طریق ترکمنستان. ۵. نظارت و ارزیابی: تشکیل جلسات منظم برای بررسی پیشرفت و رفع موانع.
نتیجه‌گیری
همکاری‌های حمل‌ونقلی ایران و ازبکستان، با هدف جابه‌جایی ۲ میلیون تن بار تا سال ۲۰۲۶، نقطه عطفی در توسعه ترانزیت منطقه‌ای است. این همکاری نه‌تنها حجم تجارت را افزایش می‌دهد، بلکه با کاهش هزینه‌ها، تقویت امنیت مسیرها و ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری، به رشد اقتصادی منطقه کمک می‌کند. با وجود چالش‌هایی مانند تحریم‌ها و نیاز به هماهنگی منطقه‌ای، این توافقات می‌توانند اعتماد متقابل و همکاری‌های گسترده‌تر را تقویت کنند.
