صادرات خودرو ایران در سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۳: کاهش چشمگیر و چالش‌های پیش‌رو
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، بررسی وضعیت صادرات خودرو و قطعات آن در بازه زمانی ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۳ نشان‌دهنده بی‌ثباتی بازارهای صادراتی ایران و سهم ناچیز این کشور در بازارهای جهانی خودرو است. به گزارش خبرگزاری مهر، عواملی مانند تحریم‌های بین‌المللی، محدودیت‌های تجاری، کمبود محصولات رقابتی و نبود برنامه‌ریزی استراتژیک، مانع از توسعه صادرات خودرو شده‌اند. این مسائل باعث شده‌اند که صنعت خودروی ایران نتواند از ظرفیت‌های بالقوه خود برای حضور در بازارهای جهانی بهره‌برداری کند و با بازارهای صادراتی شکننده و ناپایدار مواجه شود.
خودروهای سواری بخش اصلی صادرات خودرویی ایران را تشکیل می‌دهند، اما این میزان در سال‌های اخیر به شدت کاهش یافته و به چند هزار دستگاه در سال محدود شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در دوره ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳، بازارهای صادراتی ایران ثبات لازم را نداشته‌اند. این وضعیت حاکی از آن است که صنعت خودروی ایران ماهیتی صادرات‌محور ندارد و در صورت ادامه این روند، با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد. با توجه به هدف‌گذاری تولید سه میلیون دستگاه خودرو در برنامه هفتم توسعه، عدم توجه به صادرات می‌تواند به مازاد عرضه و زیان خودروسازان منجر شود.
در حوزه صادرات قطعات خودرو، بخش عمده صادرات به قطعات بدنه، اجزا و لوازم یدکی اختصاص دارد. با این حال، صادرات بدنه به دلیل تحریم‌ها و ناپایداری‌های سیاسی و اقتصادی در کشورهایی مانند عراق و سوریه، از سال ۱۳۹۷ به کمتر از یک‌سوم کاهش یافته است. در مقابل، صادرات اجزا و قطعات خودرو به دلیل ایجاد فرصت‌های جدید در بازارهایی مانند روسیه (به‌ویژه پس از جنگ اوکراین) و تقاضای پایدار برای لوازم یدکی، کاهش چشمگیری نداشته است.
رابطه مستقیمی بین صادرات خودرو و قطعات وجود دارد؛ تحقق اهداف صادراتی برنامه هفتم توسعه نیازمند تقویت همزمان صادرات خودرو است، زیرا بدون آن، صنعت قطعه‌سازی به‌تنهایی نمی‌تواند حضور پایداری در بازارهای جهانی داشته باشد. برای دستیابی به این اهداف، لازم است برنامه‌ریزی‌های منسجم و رفع موانع تجاری و تولیدی در اولویت قرار گیرد.
