نوسانات دلار از ۶۸ به ۷۰ هزار تومان: جهش ارزی و ترس از کاهش عرضه خودرو، بازار را به هم ریخت!

در حالی که نرخ دلار در بازار آزاد ایران امروز (۴ اکتبر ۲۰۲۵) با نوسانات شدید روبرو بوده، از حدود ۶۸ هزار تومان در اوایل هفته به مرز ۷۰ هزار تومان نزدیک شده است. این جهش، که عمدتاً ناشی از فعال‌سازی مکانیسم اسنپ‌بک (بازگشت تحریم‌های سازمان ملل) و تنش‌های هسته‌ای اخیر است، ترس از کاهش عرضه کالا و خدمات – به‌ویژه در بازار خودرو – را تشدید کرده و رفتارهای هیجانی را در معاملات برانگیخته. کارشناسان اقتصادی هشدار می‌دهند که اگر این روند ادامه یابد، تورم وارداتی تا ۵-۱۰% افزایش یابد و قدرت خرید خانوارها (که اکنون ۲۵% افت کرده) بیشتر آسیب ببیند.

این نوسانات ارزی، همزمان با کاهش تولید خودرو به دلیل محدودیت‌های تحریمی، بازار را به سمت رکود تورمی سوق داده و قیمت‌ها را ۲-۵% تحت تأثیر قرار داده است. در ادامه، جزئیات این بحران را بررسی می‌کنیم.

جزئیات نوسانات دلار: از ثبات نسبی به جهش ۷۰ هزار تومانی

• روند اخیر: دلار در سامانه نیما و صرافی ملی حدود ۷۲ هزار تومان تثبیت شده، اما در بازار آزاد، از ۶۸ هزار تومان در ۱ اکتبر (به دلیل انتظارات مثبت از دیپلماسی) به ۶۹,۵۰۰-۷۰,۰۰۰ تومان در ۴ اکتبر رسیده است. این افزایش ۲-۳ درصدی، نتیجه “تکانه‌های روانی” از تحریم‌های جدید است که دسترسی به ارز خارجی را محدودتر کرده.
• عوامل اصلی:
  • تحریم‌های اسنپ‌بک: از ۲۶ سپتامبر (۵ مهر ۱۴۰۴)، بانک‌های جهانی از تراکنش با ایران خودداری می‌کنند، که عرضه دلار را کاهش داده.
  • تنش‌های ژئوپلیتیک: واکنش روسیه به تحریم‌ها و هشدارهای ایران، بازار را ملتهب کرده.
  • داخلی: تقاضای سفته‌بازی و خروج سرمایه (حدود ۵۰۰ میلیون دلار در هفته گذشته) عامل تشدیدکننده است.
• پیش‌بینی: تحلیل‌گران tgju.org و اقتصادنیوز پیش‌بینی می‌کنند اگر مذاکرات هسته‌ای شکست بخورد، دلار به ۷۵ هزار تومان برسد؛ در غیر این صورت، تثبیت در ۶۹ هزار تومان ممکن است.

ترس از کاهش عرضه: ضربه سنگین به بازار خودرو

نوسانات ارزی، با ترس از کاهش عرضه خودرو به دلیل تحریم‌های ۲۰۲۵، بازار را به بحران کشانده. صنعت خودرو ایران، که ۷۰% وابسته به واردات قطعات است، با بازگشت تحریم‌ها روبرو شده و تولید را تهدید می‌کند:

• تأثیر تحریم‌ها: مکانیسم ماشه، واردات قطعات را فلج کرده و تولید را از ۱.۲ میلیون دستگاه در ۱۴۰۳ به زیر ۱ میلیون در ۱۴۰۴ می‌رساند. تجربه سال‌های ۹۱-۹۲ (افت ۱۰% تولید) تکرار می‌شود، که منجر به کمبود ۲۰-۳۰% عرضه و افزایش ۱۵% قیمت‌ها شد.
• پیامدها برای بازار:
  • هیجانات: خریداران از ترس کمبود، تقاضا را ۱۰-۱۵% افزایش داده‌اند، که قیمت تارا و شاهین را ۳-۵% بالا برده.
  • کاهش تولید: ایران‌خودرو و سایپا، با جریمه ۱۶۲۴ میلیارد تومانی و برکناری مدیران، عرضه را کنترل‌شده نگه می‌دارند، که دلالان را تقویت می‌کند.
  • چشم‌انداز: کارشناسان پدال و اقتصادنیوز هشدار می‌دهند: اگر تحریم‌ها ادامه یابد، تیراژ به ۷۰۰ هزار دستگاه برسد و شکاف کارخانه-بازار به ۵۰% افزایش یابد. اما عرضه پیش‌فروش (مانند طرح‌های اخیر) می‌تواند تعدیل کند.
• راهکارها: دولت با کارت خرید ۵۰۰ میلیونی و واردات محدود (از روسیه و چین) سعی در کنترل دارد، اما “تحریم‌های داخلی” (مانند سیاست‌های دستوری) بزرگ‌ترین مانع است.

تحلیل کلی: از رکود به بحران؟

این ترکیب (نوسان دلار + ترس عرضه) می‌تواند تورم را به ۴۵% برساند و GDP را ۱-۲% کاهش دهد. اما فرصت‌هایی مانند همکاری با روسیه (برای قطعات) وجود دارد. کارشناسان توصیه می‌کنند: سرمایه‌گذاران صبر کنند و دولت عرضه را افزایش دهد