آموزش های روز
«ویروس‌درمانی سرطان» وارد فاز انسانی شد: کبد و ریه کاندیدای اصلی
دکتر صرامی فروشانی، رئیس پژوهشکده سرطان معتمد جهاد دانشگاهی، از ورود پروژه ویروس‌درمانی به فاز یک انسانی خبر داد. این روش نوین با استفاده از ویروس‌های آنکولایتیک مهندسی‌شده (Oncolytic Viruses)، سلول‌های سرطانی را هدفمند نابود می‌کند بدون آسیب به بافت‌های سالم، و همزمان سیستم ایمنی را برای مبارزه با سرطان تحریک می‌نماید. آزمایش‌های آزمایشگاهی و حیوانی با موفقیت پشت سر گذاشته شده و تولید ویروس تکمیل است.
جزئیات پروژه:
- چگونگی عمل: ویروس‌های مهندسی‌شده (مانند آدنوویروس) ژن‌های کلیدی خود را حفظ می‌کنند اما تکثیرشان تنها در سلول‌های سرطانی رخ می‌دهد. آن‌ها تومور را تخریب کرده و آنتی‌ژن‌ها را آزاد می‌کنند تا سیستم ایمنی به سرطان حمله کند. این ویروس‌ها با دستکاری ژنتیکی، ایمن و کنترل‌پذیر هستند.
- پیچیدگی: توسعه شامل مهندسی ژنوم، تولید انبوه، خالص‌سازی و ارزیابی ایمنی است. ایران با تکیه بر دانش بومی (بدون همکاری خارجی به دلیل تحریم‌ها)، از ویروس‌های ساده برای وکتور استفاده کرده و ژن‌های درمانی را سنتز کرده است.
- فاز انسانی: ۲۰ داوطلب با سرطان‌های مختلف (پستان، کبد، ریه، ملانوم) شرکت کرده‌اند. هر بیمار ۵ تزریق تدریجی (دوز ۱۰ برابر) در ۱-۳ هفته دریافت می‌کند. تاکنون ۵۰ تزریق موفق انجام شده و علائم ایمنی از روز اول مشاهده می‌شود.
- سرطان‌های هدف: کبد و ریه کاندیدای اصلی؛ ویروس به بافت‌های سرد توموری (که از ایمنی پنهان می‌مانند) حمله می‌کند و محیط را گرم (فعال) می‌نماید. اثربخشی در ۲-۳ هفته ظاهر می‌شود.
چالش‌ها و پیشرفت‌ها:
- موانع: تحریم‌ها مواد اولیه را گران کرده؛ تولید انبوه و خالص‌سازی دشوار است. سیستم ایمنی می‌تواند ویروس را حذف کند، اما تزریق مستقیم (intratumoral) این ریسک را کاهش می‌دهد.
- پیشرفت: جهاد دانشگاهی با تفکر جهادی و نخبگان جوان، ویروس آدنوویروس آنکولایتیک را مهندسی کرده. بودجه از مجلس و بنیاد علم (۳۰ میلیارد ریال) تأمین شده.
- زمان تجاری‌سازی: با تفکر جهادی، ۵ سال؛ با رویکرد دولتی، ۱۰۰ سال!
مصاحبه کلیدی:
- ایمنی: مطالعات پیش‌بالینی (برون‌تنی و حیوانی) ایمنی را تأیید کرده؛ ویروس پس از درمان پاک‌سازی می‌شود.
- همکاری: مستقل، اما با رصد جهانی (آمریکا، ژاپن، چین – تنها ۳ کشور محصول تجاری دارند).
- نقش ایمنی: دوگانه؛ حذف زودهنگام ویروس (منفی) یا تحریک ضدتوموری (مثبت).
واکنش‌ها:
- شبکه‌های اجتماعی: در X و اینستاگرام، کاربران با #ویروس_درمانی_سرطان از دستاورد بومی استقبال کردند. یک کاربر نوشت: «ایران در ویروس‌درمانی پیشتازه؟ افتخار ملی!»
- رسانه‌ها: اندیشه معاصر و ویستا آن را «انقلاب درمانی» نامیدند.
- کارشناسان: دکتر صرامی گفت: «این پروژه، افتخار ملی است؛ ۲۰ داوطلب در فاز ۱، ۵۰ تزریق موفق.»
تحلیل:
- چرا مهم است؟: ویروس‌درمانی، جایگزین شیمی‌درمانی، سرطان‌های مقاوم (کبد، ریه) را هدف می‌گیرد. ایران با خودکفایی، به جمع ۳ کشور برتر (آمریکا، ژاپن، چین) می‌پیوندد.
- چالش‌ها: تحریم‌ها و کمبود زیرساخت صنعتی؛ تجاری‌سازی ۵ ساله با حمایت دولتی.
- چشم‌انداز: فازهای بعدی بالینی، ایران را به صادرکننده فناوری درمانی تبدیل می‌کند.
جمع‌بندی:
پژوهشکده معتمد جهاد دانشگاهی با آدنوویروس آنکولایتیک بومی، وارد فاز انسانی شد؛ ۲۰ داوطلب با سرطان کبد و ریه، ۵۰ تزریق موفق. این دستاورد، با تفکر جهادی، نوید درمان هدفمند را می‌دهد. برای جزئیات فازها یا سرطان‌های هدف، اطلاع دهید!
