قرار کور یا سنت پنهان؟ وقتی مدرنیته با فرهنگ ایرانی دست می‌دهد
تصور کنید برنامه‌ای در یک کانال یوتیوب که در آن یک مرد و یک زن با یک پرده از هم جدا شده‌اند، هر کدام در یک طرف نشسته‌اند؛ دو جوان که هرگز یکدیگر را ندیده‌اند. دوستان مشترک یا شاید یک اپلیکیشن ناشناس آن‌ها را به هم معرفی کرده است. در نگاه اول، این صحنه به نظر مدرن و نشان‌دهنده سبک زندگی جدیدی به نام «قرار کور» (Blind Date) می‌آید. اما اگر دقیق‌تر نگاه کنیم، آیا این همان روش سنتی ایرانی برای آشنایی و ازدواج نیست که در لباسی جدید ارائه شده است؟
قرار کور: تجربه‌ای وارداتی با ظاهری جذاب
قرار کور به ملاقاتی گفته می‌شود که در آن دو نفر هیچ آشنایی قبلی با یکدیگر ندارند. آن‌ها اغلب از طریق دوستان، خانواده یا پلتفرم‌های آنلاین معرفی می‌شوند و بدون اطلاعات قبلی روبه‌روی هم می‌نشینند. هدف چیست؟ آشنایی، تجربه‌ای جدید یا حتی صرفاً سرگرمی. اما در ایران، این پدیده طعمی خاص به خود گرفته است—گاهی نمایشی، پر سر و صدا و جنجالی—که توجه بسیاری از جوانان را جلب کرده و در عین حال انتقادهایی را برانگیخته است.
کاوش در سنت‌های عروسی ایرانی
عروسی‌ها در هر جامعه‌ای پر از آداب و رسوم متنوعی هستند که با فرهنگ، مذهب و باورهای آن جامعه درآمیخته‌اند. در ایران نیز، اقوام و شهرهای مختلف روش‌های منحصربه‌فردی برای جشن گرفتن عروسی دارند که با گذر زمان تکامل یافته‌اند. مراحل معمول یک عروسی ایرانی شامل خواستگاری…
ازدواج سنتی: چارچوبی قدیمی با هدفی مشخص
در مقابل، ازدواج سنتی ایرانی الگویی است که عمیقاً در فرهنگ و خانواده ریشه دارد. در این روش، معرفی‌ها زیر نظر والدین یا واسطه‌ها انجام می‌شد و هدف، ازدواجی جدی و مشخص بود، نه تجربه‌ای گذرا. خانواده‌ها درگیر بودند و چارچوبی تعریف‌شده، به رابطه جنبه‌ای رسمی و هدفمند می‌داد.
شباهت‌های پنهان
از زاویه‌ای بالاتر، شباهتی جالب توجه است: در هر دو مورد، طرفین اطلاعات کمی از یکدیگر دارند. در هر دو، یک فرد یا نهاد به‌عنوان واسطه عمل می‌کند—گاهی خانواده یا خویشاوندان، امروز دوستان یا یک اپلیکیشن. در اصل، مکانیزم اصلی تغییر چندانی نکرده؛ فقط ظاهر آن عوض شده است.
چرا نسل جدید سنت را رد می‌کند؟
جوانان ایرانی اغلب ازدواج سنتی را «قدیمی» می‌دانند؛ الگویی خشک و بی‌روح که در آن فرد صرفاً بر اساس تصمیم والدین یا معرفی واسطه وارد رابطه می‌شود. در ذهن بسیاری، چنین ملاقاتی مانند یک امتحان رسمی و بدون جذابیت است. نسل امروز معتقد است که برای شروع یک رابطه، باید جرقه‌ای از علاقه و جذابیت شخصی وجود داشته باشد. بدون این، جلسه خواستگاری سنتی تنها یک «تشریفات کلیشه‌ای» به نظر می‌رسد.
نسل جدید در ایران: از جراحی تا تغییرات فرهنگی
وانا (۹ ژانویه) – نسل جدید در ایران شاهد تحولات عمیق و قابل‌توجهی بوده است. نسل Z در ایران، که در عصر دیجیتال بزرگ شده، به‌سرعت در حال شکل‌دهی و تأثیرگذاری بر روندهای اجتماعی و فرهنگی کشور است. از ویژگی‌های برجسته این نسل می‌توان به تغییرات قابل‌توجه در نگرش‌ها.
تناقض نسل امروز
با این حال، همین جوانان به قرارهای کور جذب می‌شوند—تجربه‌ای به‌ظاهر مدرن که در اصل چیزی جز همان الگوی سنتی نیست. تفاوت اصلی در «هدف» است: ازدواج سنتی با نیت ساختن زندگی مشترک آغاز می‌شد، در حالی که قرارهای کور اغلب فاقد جدیت تضمین‌شده هستند و بیشتر به سرگرمی یا کنجکاوی شبیه‌اند تا رابطه‌ای متعهدانه.
خطرات و پیامدها
برخی قرارهای کور را بی‌ضرر و تفریحی می‌دانند، اما در واقعیت، این روابط سطحی می‌توانند پیامدهای جدی داشته باشند:
- روابط ناپایدار پر از بی‌اعتمادی
- آسیب‌های عاطفی و دل‌شکستگی
- انتظارات غیرواقعی از طرف مقابل
- افزایش بدبینی نسبت به روابط بلندمدت
در گذشته، داشتن دوست‌پسر یا دوست‌دختر در ایران امری خصوصی و حتی مخفیانه بود، اما امروز این روابط به فضای عمومی و رسانه‌ای وارد شده‌اند، گاهی تبلیغ می‌شوند و گاه جنبه‌ای «سرگرم‌کننده» پیدا می‌کنند. اما پشت این ظاهر بی‌خیال، شکاف‌های عمیق و آسیب‌های احتمالی نهفته است.
نسل Z ایرانی در کافه‌ای در تهران، دسامبر ۲۰۲۴. عکاس: مجید عسگری‌پور/وانا
سؤال کلیدی
سؤال جدی این است: چرا نسل جدید حاضر به پذیرش قرارهای کور است، اما ازدواج سنتی را که جدی‌تر و کم‌ضررتر بود، رد می‌کند؟ پاسخ را می‌توان در چند عامل یافت:
- تأثیر غربی: جذابیت سبک‌های زندگی وارداتی و کشش به مدرنیته
- چالش‌های اقتصادی: هزینه‌های بالای ازدواج و زندگی خانوادگی که جوانان را به سمت روابط کم‌تعهد سوق می‌دهد
- نیاز به استقلال: تمایل به تصمیم‌گیری شخصی و رهایی از دخالت والدین
در مورد نکته آخر، بسیاری از جوانان جلسات معارفه به سبک سنتی را موقعیت‌هایی می‌دانند که در آن والدین تصمیم نهایی را برای هر دو طرف می‌گیرند و انتخابی برای آن‌ها باقی نمی‌ماند. اگرچه این موضوع برای نسل‌های قدیمی‌تر صدق می‌کرد، اما در میان نسل Z، رویکرد تغییر کرده است: والدین اکنون عمدتاً نقش واسطه را ایفا می‌کنند و انتخاب نهایی با خود جوانان است.
عشق ابدی؛ نمایشی از عشق یا تهدیدی برای خانواده‌های ایرانی؟
تصور کنید ویلایی بزرگ و لوکس در خارج از ایران، جایی که گروهی از جوانان مجرد گرد هم آمده‌اند تا «عشق ابدی» خود را از میان یکدیگر پیدا کنند. در نگاه اول، این ممکن است یک داستان عاشقانه مدرن یا نمونه‌ای از برنامه‌های رئالیتی‌شو خارجی به نظر برسد… ا
برخی منتقدان برنامه‌های قرار کور در یوتیوب—که در رسانه‌های پارسی‌زبان روزبه‌روز رایج‌تر می‌شوند—معتقدند هدف اصلی آن‌ها تضعیف فرهنگ ایرانی و بنیان‌های خانوادگی است. این برنامه‌ها اغلب مادی‌گرایی، ظاهر و روابط بی‌هدف را بر ارزش‌های عمیق‌تر مانند تعهد و روابط هدفمند ترجیح می‌دهند.
سنت در لباسی مدرن
در نهایت، به نظر می‌رسد قرارهای کور در ایران چیزی جز نسخه‌ای بازطراحی‌شده از ازدواج سنتی نیستند. در هر دو مورد، غریبه‌ها از طریق یک واسطه معرفی می‌شوند؛ تنها تفاوت در نیت و چارچوب است. ازدواج سنتی هدفمند و خانواده‌محور بود، در حالی که قرارهای کور اغلب سطحی و کوتاه‌مدت هستند. شاید بتوان گفت نسل امروز، در تلاش برای فاصله گرفتن از گذشته، ناخواسته همان الگوها را با بسته‌بندی جدید تکرار می‌کند.
