تکنولوژی
جایزه نوبل فیزیک ۲۰۲۵: کشف تونل‌زنی کوانتومی در مقیاس ماکروسکوپیک
جایزه نوبل فیزیک ۲۰۲۵ به جان کلارک (دانشگاه کالیفرنیا، برکلی)، میشل دیووره و جان مارتینیس (دانشگاه کالیفرنیا، سانتا باربارا) تعلق گرفت. آن‌ها برای کشف تونل‌زنی مکانیکی کوانتومی ماکروسکوپیک و کوانتیزه‌سازی انرژی در مدار الکتریکی جایزه را دریافت کردند. این دستاورد، که آزمایش‌های دهه ۱۹۸۰ آن‌ها پایه‌گذار محاسبات کوانتومی و سنسورهای کوانتومی است، ۱۱ میلیون کرون سوئد (حدود ۱.۰۵ میلیون دلار) را بین سه نفر تقسیم می‌کند. اعلام جایزه امروز (۷ اکتبر ۲۰۲۵) در استکهلم توسط آکادمی سلطنتی علوم سوئد انجام شد.
جزئیات دستاورد:
- تونل‌زنی کوانتومی: کلاسیک فیزیک نمی‌تواند توضیح دهد، اما این سه دانشمند با مدارهای الکتریکی ابررسانا (مانند اتصال ژوزفسون)، نشان دادند که ذرات می‌توانند از موانع “غیرقابل عبور” عبور کنند، حتی در مقیاس ماکرو (اندازه دست).
- کوانتیزه‌سازی انرژی: اثبات سطوح انرژی گسسته در مدارهای الکتریکی، که پایه کامپیوترهای کوانتومی، رمزنگاری کوانتومی و سنسورهای دقیق است.
- اهمیت: این کشف، کوانتوم را از مقیاس اتمی به دنیای واقعی آورد. اول هریکسون، رئیس کمیته نوبل، گفت: “این کار، پایه فناوری‌های دیجیتال آینده است.” کلارک، فارغ‌التحصیل کمبریج، گفت: “هیچ‌وقت فکر نمی‌کردم این کشف نوبل ببرد.”
زندگی برندگان:
- جان کلارک (۸۴ ساله): استاد بازنشسته برکلی، متولد کمبریج؛ کارهایش در ابررساناها و SQUID (سنسورهای کوانتومی) کلیدی است.
- میشل دیووره (۷۰ ساله): استاد سانتا باربارا؛ پیشگام مدارهای کوانتومی.
- جان مارتینیس (۶۵ ساله): استاد سانتا باربارا؛ تمرکز بر محاسبات کوانتومی.
واکنش‌ها:
- شبکه‌های اجتماعی: در X و اینستاگرام، کاربران با #NobelPhysics2025 و #QuantumTunneling پست‌های آموزشی و طنز (مانند “تونل‌زنی کوانتومی: ذرات بدلکار!”) به اشتراک گذاشتند. یک کاربر نوشت: “این نوبل، آینده کوانتوم رو روشن کرد!”
- رسانه‌ها: نیویورک تایمز و رویترز آن را “انقلاب در کوانتوم ماکرو” نامیدند. فیزیکس ورلد به کاربرد در کامپیوترهای کوانتومی اشاره کرد.
- کارشناسان: جفری هینتون (نوبل ۲۰۲۴) گفت: “این کار، پلی بین کوانتوم و کلاسیک است.” کلارک: “موبایل‌های ما به خاطر این کشف کار می‌کنند.”
تحلیل:
- چرا مهم است؟: این کشف، پایه فناوری کوانتومی (کامپیوترها، سنسورها) است و در سالگرد ۱۰۰ سالگی مکانیک کوانتومی (۱۹۲۵) جشن گرفته شد. کاربردها: پزشکی (تصویربرداری دقیق)، ناوبری و امنیت سایبری.
- چالش‌ها: مقیاس‌پذیری کوانتومی هنوز سخت است، اما این کار راه را هموار کرد.
- چشم‌انداز: با پیشرفت IBM و گوگل، نوبل ۲۰۲۵ شتاب‌بخش کوانتوم صنعتی است.
جمع‌بندی:
نوبل فیزیک ۲۰۲۵ به کلارک، دیووره و مارتینیس برای تونل‌زنی کوانتومی در مدارها رسید، که پایه فناوری‌های آینده است. اعلام امروز (۷ اکتبر) در استکهلم، جهان را به کوانتوم ماکرو برد.
