بازگشت کشت خشخاش به مزارع ایران: ارزآوری و کنترل اعتیاد یا ریسک امنیتی؟
محمدمهدی شهریاری، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، از بازگشت کشت خشخاش به مزارع ایران خبر داد و آن را راهکاری برای کنترل اعتیاد و ارزآوری اقتصادی توصیف کرد. به گزارش فارس، سالانه ۴۰۰ تن تریاک برای تولید داروهای ضروری به ارزش ۷۲ هزار میلیارد تومان (معادل نصف بودجه خرید تضمینی گندم ۱۴۰۴) وارد کشور می‌شود. این خبر، که در ۱۳ مهر ۱۴۰۴ منتشر شد، بحث‌های داغی در مورد مجوز کشت کنترل‌شده خشخاش برای مصارف دارویی برانگیخت.
شهریاری تأکید کرد: «وقتی قیمت تریاک بالاست و مواد صنعتی ارزان، معتادان به سمت صنعتی‌ها (مانند شیشه و آمفتامین) می‌روند. کشت خشخاش می‌تواند اعتیاد را کنترل کند و ارزآوری داشته باشد، بدون اینکه به معنای آزادسازی اعتیاد باشد.»
زمینه تاریخی:
- ممنوعیت: کشت خشخاش از ۱۳۵۷ (پس از انقلاب) ممنوع شد، اما پیش از آن، ایران تولیدکننده عمده تریاک بود (۳۳ هزار هکتار در ۱۳۵۷).
- نیاز دارویی: بر اساس سازمان جهانی بهداشت، تریاک ماده اصلی تولید داروهای ضدسرطان، ضداسپاسم، مسکن و ضدسرفه است. ایران، از ۸ دهه پیش در گروه ۷ کشور مجاز به کشت کنترل‌شده خشخاش بوده، اما داوطلبانه از آن صرف‌نظر کرد.
- وضعیت فعلی: با کاهش واردات از افغانستان و افزایش نیاز دارویی (۶۰۰ تن سالانه)، طرح کشت مدیریت‌شده در معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی بررسی می‌شود. ستاد مبارزه با مواد مخدر منتظر تصویب نهایی به ریاست مسعود پزشکیان است.
چالش‌ها و نگرانی‌ها:
- محمد ترحمی، مدیرکل حقوقی ستاد مبارزه با مواد مخدر، هشدار داد: «در نبود نظارت کامل، انگیزه سودجویان برای کشت غیرقانونی افزایش می‌یابد.» او بر شفافیت و گزارش‌دهی به نهادهای بین‌المللی تأکید کرد.
- آمار اعتیاد: بدون تریاک، مصرف مواد صنعتی (آمفتامین و شیشه) در یک دهه اخیر ۱۲ میلیون خانواده را درگیر کرده و مغز و تعادل را مختل می‌کند.
- تجارب جهانی: گزارش INCB (نهاد بین‌المللی کنترل مواد مخدر) نشان می‌دهد کشورهایی مانند هند، ترکیه، استرالیا، فرانسه و هلند با کشت کنترل‌شده و گزارش‌دهی، موفقیت‌آمیز عمل کرده‌اند.
جزئیات طرح:
- هدف: تأمین مواد اولیه دارویی، کاهش واردات (۴۰۰ تن سالانه) و کنترل اعتیاد با تریاک سنتی به‌جای صنعتی.
- نظارت: کشت تحت کنترل ستاد مبارزه با مواد مخدر و وزارت جهاد، با تمرکز بر مناطق مناسب مانند خراسان رضوی و لرستان.
- ارزش اقتصادی: ارزآوری ۷۲ هزار میلیارد تومان سالانه، معادل نصف بودجه گندم.
واکنش‌ها:
- شبکه‌های اجتماعی: در اینستاگرام و X، کاربران با هشتگ‌های #کشت_خشخاش و #اعتیاد بحث‌های داغی راه انداختند. یک کاربر نوشت: «ارزآوری خوبه، اما نظارت کجاست؟» برخی از کنترل اعتیاد حمایت کردند، اما نگرانی از سوءاستفاده وجود دارد.
- رسانه‌ها: فارس و تابناک بر ارزآوری تأکید کردند، بی‌بی‌سی فارسی به ریسک‌های امنیتی اشاره کرد. رویداد۲۴ تجارب جهانی را بررسی کرد.
- کارشناسان: رضا سپهوند (نماینده خرم‌آباد) طرح را برای کشت مدیریت‌شده شقایق سومنیفروم (نوع دارویی خشخاش) ضروری دانست. منتقدان مانند احمد زیدآبادی هشدار دادند که بدون نظارت، ممکن است به گسترش غیرقانونی منجر شود.
تحلیل:
- چرا مهم است؟: ایران با ۱۲ میلیون معتاد و واردات ۴۰۰ تن تریاک، نیاز به تولید داخلی دارویی دارد. کشت کنترل‌شده می‌تواند ۷۲ هزار میلیارد تومان صرفه‌جویی کند و اعتیاد صنعتی را کاهش دهد، اما ریسک سوءاستفاده بالاست.
- چالش‌ها: نظارت امنیتی، تحریم‌ها و تجربیات گذشته (ممنوعیت ۱۳۵۷) مانع هستند. INCB بر شفافیت تأکید دارد.
- چشم‌انداز: اگر تصویب شود، کشت در ۴-۵ هزار هکتار (مانند پیش از ۱۳۵۷) آغاز می‌شود و ایران به جمع کشورهایی مانند هند می‌پیوندد.
جمع‌بندی:
عضو کمیسیون امنیت ملی از بازگشت کشت خشخاش برای کنترل اعتیاد و ارزآوری ۷۲ هزار میلیارد تومانی خبر داد. با ممنوعیت از ۱۳۵۷، این طرح نیاز دارویی (۴۰۰ تن تریاک) را هدف قرار داده، اما نگرانی‌های امنیتی وجود دارد. تجارب هند و ترکیه می‌تواند الگو باشد. برای جزئیات طرح یا آمار اعتیاد، اطلاع دهید!
